Muqdisho [SMN] – Ururka Suxufiyiinta Qaranka Soomaaliyeed ee NUSOJ ayaa maanta soo saaray cilmi baaris qoto dheer oo ku saabsan istiraatijiyadda Qaranka Soomaaliyeed ee ka hortagga iyo la dagaallanka xagjirnimada iyo heerka uu gaarsiisan yahay doorka ay saxaafaddu ku leedahay ka hortegga xagjirnimada.
Daraasaddan cusub waxay ku soo beegantay iyadoo Soomaaliya ay dib u eegis ku samaynayso Istaraatiijiyadda Qaran ee 2016 ee ka hortagga iyo la-dagaalanka xagjirnimada.
Cilmi baaristan ay sameysay Ururka NUSOJ islamarkaana maalgelisay Waaxda Arrimaha Dibadda iyo Ganacsiga ee Australi, ayaa diiradda saareysa xiriirka ka dhexeeya warbaahinta iyo dawladda iyo sida cadawtinimada leh ee loola dhaqmo suxufiyiinta iyo guud ahaan saxaafadda, taasi oo caqabad ku noqotay warbaahinta in ay wax ku biiriyaan daraasadan.
Marka la eego xaaladda Soomaaliya hadda ku sugan tahay, daraasaddan ayaa ka dalbatay madaxda Soomaaliya in ay u arkaan saxaafadda mid istiraatiji ah si meesha uga baxdo cadawtinimada, iyadoona intaasi ku dartay in Isbahaysi awood leh oo ku dhisan kalsooni una dhexeeya dawladda iyo warbaahinta ay tahay istaraatijiyadda keliya ee noqon karto mid wax ku ool ah oo ku wajahan la-dagaalanka xagjirnimada.
Ururka NUSOJ oo soo saaray daraasadan ayaa aaminsan in wada shaqeynta warbaahinta iyo Dowladda ay muhiim u tahay qorshaha Dowladda Federaalka ee ku aadan istaraatiijiyadda ka hortagga argagixisada Soomaaliya iyo barnaamijkeeda qaran ee lixda tiir.
“Daraasaddu waxay si qoto dheer baaritaan ku sameysay mawduucyada ugu waaweyn ee xagjirnimada rabshadaha wata, waxa sababa iyo sidoo kale kooxaha u nugul iyo sababaha nuglaanshaha,” ayuu yiri Cumar Faaruuq Cismaan, Xoghayaha Guud ee Ururka NUSOJ.
Daraasaddan ayaa sidoo kale baareysa doorka weyn ee warbaahintu ku leedahay xog-ururinta bulshada iyo isku dayga sii kordhaya ee xagjiriintu ay ugu adeegsadaan warbaahinta si ay u faafiyaan sheekooyinkooda wax burburinaya. Si taas meesha looga saaro, daraasadu waxay u ololaynaysaa in warbaahinta laga qeyb-geliyo howshan, maadaama dawladdu ay cusbooneysiinayso istiraatijiyaddeeda.
“Sidaas darteed, istaraatiijiyad kasta, gaar ahaan mid ay dowladdu dejisay, waa in aysan ku fashilmin in mudnaanta la siiyo doorka warbaahinta ee ka hortegga xagjirnimada. Runtii, waa in si dhab ah loo tixgaliyo ka-qaybgalka fir-fircoon ee saxaafaddu ku leedahay dejinta iyo diyaarinta istaraatiijiyadda noocan oo kale ah maadaama suxufiyiinta si gaar ah loo meeleeyay si loo hubiyo in mudnaanta isgaarsiineed ay ku qotonto ku dhaqanka warbaahinta,” ayuu hadalkiisa ku daray Cumar Faaruuq Cismaan.
NUSOJ waxay kaloo ka digaysaa in, haddii istaraatiijiyadu ay ku guul darreysato la shaqeynta warbaahinta, “waxaa jirta khatar weyn in isku dayga looga hortagayo xagjirnimada rabshadaha ay ku guuldareystaan inay gaaraan yoolalkooda.”
Daraasadu waxay sidoo kale ku talinaysaa in la hagaajiyo qaabka iyo nuxurka Istaraatiijiyada ka hortegga xagjirnimada si ay u noqoto mid la heli karo dadka ay khuseyso oo laga yaabo inay u isticmaalaan meel tixraac ah.
Guuldarada istaraatiijiyadda ee ah in mudnaanta la siiyo warbaahinta oo ah qalab muhiim ah oo lagu hirgelinayo qorshayaasha isgaarsiineed ee istaraatiijiga ah ayaa loo aqoonsaday inay tahay nusqaan muhim ah.
Cumar Faaruuq Cismaan, Xoghayaha Guud ee Ururka NUSOJ ayaa wuxuu sheegay in daraasaddan ay tahay tii ugu horreysay ee nooceeda oo laga sameeyo Soomaaliya.
“Waxaan si dhab ah u aaminsanahay in daraasaddan ay door muhiim ah ka qaadan doonto oo Istaraatiijiyadda Qaranka ee ka hortagga iyo ka hortagga xagjirnimada rabshadaha wata. Sidoo kale waxay saameyn ku yeelan doontaa habka ay Dowladda Federaalka iyo FMS ula macaamilaan suxufiyiinta iyo hay’adaha warbaahinta. dadaalkooda wadajirka ah si ay uga hortagaan xagjirnimada,” ayuu xoghayaha guud ku yiri hordhaca daraasadda.
Wuxuu ugu dambeyn uga mahadceliyay Waaxda Arrimaha Dibadda iyo Ganacsiga ee Australia (DFAT) taageerada maaliyadeed ay ku bixisay daraasaddan iyo saaxiibada ka socda Xarunta Sare ee IGAD ee ka hortagga xagjirnimada (ICEPCVE) iyo howlgalka Midowga Afrika ee ATMIS ee iskaashiga wax-soo-saarka sare leh eek ala dhaxeeya Ururka NUSOJ iyo dedeaalka ay ku bixiyeen in la soo saaro daraasaddan.
